Keuzehulp jeugd en gezin

Wat is passende hulp voor dit kind, voor deze jongere? Jeugdprofessionals nemen dit soort beslissingen dagelijks, samen met ouders en jongeren.  Het is in de praktijk niet eenvoudig om samen te kiezen voor een effectieve (preventieve) aanpak. De Keuzehulp jeugd en gezin, gebaseerd op wetenschappelijke kennis, helpt hen daarbij. Marjan de Lange, adviseur jeugdhulp en docent master orthopedagogiek aan de Universiteit van Amsterdam, is een van de experts die vanaf het eerste uur betrokken is bij de ontwikkeling van dit nieuwe hulpmiddel. Ze blikt terug op het ontwikkelproces.

Tekst: Jessica Maas ¦ Fotografie: iStock

‘Wat werkt voor wie? Die vraag willen we in de jeugdhulp steeds beter beantwoorden.’  Experts uit wetenschap en praktijk gingen de afgelopen jaren op zoek naar het antwoord op deze vraag voor specifieke vraagstukken. Met financiering en onder begeleiding van ZonMw gingen ze in 7 consortia aan de slag. Wat werkt bijvoorbeeld voor jongeren met angst en somberheid, jongeren met gedragsproblemen of voor gezinnen met multiproblematiek?

Breed toepasbaar

De onderzoekers van het consortium ‘Gedragsproblematiek’ ontwikkelden specifiek voor deze problematiek een beslisboom voor wijkteamprofessionals. De behoefte aan praktisch toepasbare kennis groot bleek groot. Marjan de Lange: ‘Als we ergens het verschil kunnen maken, is het daar. Door professionals in de praktijk meer wetenschappelijke kennis aan te reiken. Waar moet je nu op letten wanneer je vragen gaat stellen over gedragsproblematiek? Welke vormen van hulp zijn dan het meest geschikt?’ 

Uit het enthousiasme van de wijkteams voor de beslisboom is het idee voor een in de jeugdhulp breed toepasbare Keuzehulp jeugd en gezin ontstaan. ZonMw gaf vervolgens de opdracht aan het Nederlands Jeugdinstituut, PI Research, en de Universiteit van Amsterdam om dit hulpmiddel samen met de 7 consortia te ontwikkelen. 

Pleidooi

Een keuzehulp ontwikkelen voor het brede jeugdveld klinkt eenvoudiger dan het is. Wetenschappers vonden het volgens De Lange soms spannend om de inzichten uit onderzoek vertaald te zien naar praktische teksten. ‘Ze waren bang dat de nuance verloren zou gaan. De praktijkprofessionals hielden een mooi pleidooi: We hebben voortdurend te maken met personeelswisselingen, met nieuwe collega’s. De keuzehulp helpt ons de kwaliteit van de hulp te waarborgen. We hebben dit instrument gewoon heel hard nodig.’

‘ZonMw gaf ons het vertrouwen,’ voegt De Lange hieraan toe, ‘en die rugdekking is heel belangrijk geweest.’ ZonMw heeft samen met het Nederlands Jeugdinstituut een aantal bijeenkomsten gefaciliteerd om te verkennen hoe de keuzehulp vorm zou kunnen krijgen. ‘Daarbij ontdekten we met elkaar dat het loslaten van kennis van je consortium spannend kan zijn, maar wel nodig om in een werkbaar ontwikkelproces tot een bruikbare tool te komen. ZonMw had daarin oog voor álle betrokken partijen en sprak vertrouwen uit in de projectgroep om hier uitvoering aan te geven.’

Vuistregels

De 3 partijen gingen aan de slag. ‘We hebben eerst de kennis van de 7 consortia afgetapt. Al die prachtige kennis en tips hebben we tijdens aparte ontwikkelsessies voorgelegd aan ouders en aan jongeren.’ Tijdens deze sessies zijn ook de zogeheten vuistregels die in het instrument zijn opgenomen, besproken. ‘Een belangrijke vuistregel is bijvoorbeeld dat bij angst en depressie er altijd individueel met het kind gesproken moet worden. Dit zijn problemen die van binnen zitten, die soms niet met familie wordt besproken. Het is daarom belangrijk dat professional ook alleen met jongeren hierover spreken.’

De jongeren kwamen zelf ook met concrete tips. De Lange: ‘Een meisje zei bijvoorbeeld: “Noem mijn problemen niet complex. Ga gewoon met een van die problemen aan de slag.”’ Ouders vroegen onder meer aandacht voor het onderwijs. ‘Daar zit een blinde vlek. We kijken snel naar het kind, maar hebben te weinig aandacht voor de onderwijscontext, terwijl dat ook een belangrijke bron van stress kan zijn. Ook die stress kan bijvoorbeeld gedragsproblemen veroorzaken.’

Het blijft maatwerk

De eerste versie van de Keuzehulp is voorgelegd aan professionals van het Centrum Jeugd en Gezin in Zeist. ‘Dat was heel waardevol, aan de hand van hun bevindingen hebben we het instrument verder aangepast.’ Een volgende stap was een onderzoek onder 40 wijkteammedewerkers. ‘Daarbij keken we naar het verschil in gespreksvoering mét en zonder Keuzehulp. We onderzochten dit met de inzet van trainingsacteurs die een moeder met een hulpvraag speelden.’

De verschillen waren opvallend. ‘Zonder Keuzehulp werd bijvoorbeeld in de helft van de gevallen niet expliciet naar de kinderen gevraagd. In deze casus ging het over ouders die gescheiden waren.’ Opnieuw waren de reacties van de professionals positief, ruim de helft gaf aan het hulpmiddel na een maand – op eigen initiatief - nog steeds te gebruiken.

De Keuzehulp is geen keurslijf en lost natuurlijk niet alle problemen op; werken met gezinnen, jongeren en kinderen is en blijft maatwerk. Het middel helpt om gestructureerd te werk te gaan en helpt jeugdprofessionals om in overleg met ouders en jongeren de juiste afwegingen te maken.’ ←