Marleen Kraaij-Dirkzwager richt zich als arts Maatschappij en Gezondheid al 15 jaar op kleine en grote crises in binnen- en buitenland. Als lid van de Raad voor Volksgezondheid & Samenleving benut zij haar praktijkervaring voor advies aan regering en parlement over vraagstukken op het snijvlak van volksgezondheid, zorg en samenleving. We vroegen naar haar toekomstvisie voor pandemische paraatheid in 2035.

‘De coronapandemie liet goed zien waar we in Nederland sterk in zijn, en ook wat we nog moeten leren. Ik zag duidelijk dat er heel snel allerlei informele netwerken op gang kwamen. Overal zag je bijvoorbeeld inwoners, professionals en bestuurders in de wijken hun krachten bundelen. Maar je zag ook dat het best losse acties waren. De uitdaging voor de toekomst is: hoe reageren we meer als één geheel op iets dat zo grillig en overweldigend is als een pandemie? En hoe kunnen we in zo’n unieke situatie – want elke crisis is uniek – zo snel mogelijk van elkaar leren wat werkt? Er is veel bereidheid om vanuit verschillende perspectieven en met meerdere partijen te kijken naar gezondheidsvraagstukken. Maar er is wel een infrastructuur nodig om dat te faciliteren. De Raad doet meerdere aanbevelingen die daaraan bijdragen. Bijvoorbeeld het aanstellen van een regeringscommissaris voor de volksgezondheid die, over de verschillende kabinetsperioden heen, partijen verbindt aan gezamenlijke gezondheidsdoelen. Zo vermindert hopelijk de versnippering en vrijblijvendheid rondom preventie. 

Maar dan zijn we er nog niet als zorgverleners en bestuurders. Want de bereidheid om breed te kijken naar vraagstukken is één ding, maar het daadwerkelijk doen vraagt om specifieke vaardigheden. Wat we nog niet goed kunnen, is vanuit verschillende perspectieven met elkaar scherp krijgen welke keuzes we moeten maken. Samen breed kijken betekent immers dat dilemma’s zichtbaarder worden. Gelukkig is er al veel kennis beschikbaar over hoe je met elkaar tot goede besluitvorming komt. Denk aan principes uit het gedachtegoed van deep democracy. Om het dan ook nog toe te passen tijdens een crisis, dat is een volgende stap. Ik zou graag zien dat netwerken met elkaar leren: welke kennis hebben we nodig om in crisissituaties tot verstandige keuzes te komen? Daarin zie ik een mooie rol weggelegd voor ZonMw.’ ←

Tekst: Martine de Wit ¦ Fotografie: Gerlinde Schrijver