Gezondheid van vrouwen hangt nauw samen met werk

‘Hele systeem verantwoordelijk om vrouwen economisch zelfstandiger en gezonder te maken’

Hoe bevorder je de economische zelfstandigheid van vrouwen? Dat onderzoeken wetenschappers, werkgevers, zorgprofessionals en beleidsmakers in het programma Economische veerkracht van vrouwen. Projectleiders Tanja van der Lippe en Belle Derks zien een duidelijke relatie tussen werk en gezondheid.

Tekst: Femke van den Berg ¦ Beeld: Shutterstock

In Nederland staat bijna 30 procent van de vrouwen economisch niet op eigen benen. ‘Zij kunnen in de financiële problemen komen als ze scheiden of als hun partner overlijdt’, zegt Tanja van der Lippe, hoogleraar Sociologie aan de Universiteit Utrecht en lid van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid.

3 groepen vrouwen

In 3 living labs wordt gezocht naar verschillende manieren om de economische veerkracht van economisch kwetsbare vrouwen duurzaam te vergroten. ‘Een living lab is een omgeving, waarin verschillende partijen samen nieuwe ideeën en interventies ontwikkelen en deze uitproberen in de echte wereld’, vertelt Belle Derks, hoogleraar Sociale- en Organisatiepsychologie aan de Universiteit Utrecht. ‘Elk lab zoomt in op een andere groep vrouwen. Bij alle groepen blijken gezondheidsissues te spelen.’

Gezondheidsproblemen als barrière

In het living lab Werken doe je niet alleen kijken de onderzoekers wat ervoor nodig is om moeders met een afstand tot de arbeidsmarkt en een bijstandsuitkering te laten uitstromen naar werk. ‘Deze vrouwen hebben soms ook gezondheidsbeperkingen’, vertelt Van der Lippe. ‘Mede daardoor kunnen zij de stap naar de arbeidsmarkt niet zo gemakkelijk zetten.’

In Nederland staat bijna 30 procent van de vrouwen economisch niet op eigen benen

Het NWA-programma Economische veerkracht van vrouwen wordt gefinancierd door NWO en de ministeries van OCW en SZW, inhoudelijk geleid door ZonMw, en uitgevoerd door de Nederlandse Economische Veerkracht Coalitie, een samenwerking van professionals uit verschillende organisaties.

Op weg naar werk gaat over vrouwen zonder uitkering en zonder betaalde baan. Van der Lippe: ‘We willen weten: wie zijn deze vrouwen? En welke condities triggeren hen om naar de arbeidsmarkt te gaan? We ontdekten dat er grote verschillen bestaan tussen deze vrouwen onderling. Sommige zijn welvarend en gelukkig zonder werk. Andere willen graag een eigen inkomen, maar kunnen bijvoorbeeld vanwege ziekte niet betaald werken.’

Veel ballen in de lucht

Samen veerkrachtig focust op parttime werkende vrouwen. Derks: ‘We weten dat veel vrouwen minder gaan werken na de geboorte van hun eerste kind. Wij hebben onderzocht: hoe kunnen we ervoor zorgen dat zij minder teruggaan in werkuren?’ Ze vertelt dat deze groep vrouwen vaak zwaar belast is. ‘Zij moeten veel ballen in de lucht houden, omdat ze doorgaans ook de eindverantwoordelijkheid dragen voor huishouden en gezin. Dit leidt ertoe dat ze vaker dan mannen uitvallen door een burn-out.’

Normen en verwachtingen

Dat sommige vrouwen niet economisch zelfstandig zijn, is niet alleen een ‘vrouwenprobleem’, legt Derks uit. ‘Beleid, economische factoren en sociale normen spelen een grote rol bij de keuzes die vrouwen maken. Zo wordt van vrouwen verwacht dat zij meer zorgtaken vervullen. En van mannen dat zij betaald werk doen. Een ander perspectief op de verdeling van verantwoordelijkheden voor het inkomen en andere taken is nodig bij álle partijen. Zodat partners in vrijheid kunnen kiezen wie wat doet. Met als uiteindelijk gevolg dat meer vrouwen economisch zelfstandig worden.’ Van der Lippe vult aan: ‘Dit draagt mogelijk ook bij aan hun gezondheid. Want een hoger eigen inkomen kan helpen bij een betere gezondheid.’

Een hoger eigen inkomen kan helpen bij een betere gezondheid.

Ervaringen van praktijkpartner

Feniks Emancipatie Expertise Centrum in Tilburg was als praktijkpartner betrokken bij het programma. Directeur Veerle Slegers: ‘Onderzoekers spraken in ons centrum meermaals met alleenstaande moeders in de bijstand. Het is een absolute meerwaarde dat hun stem in het onderzoek echt gehoord is, in plaats van dat er enkel óver hen werd gesproken.’ Slegers vervolgt: ‘Het is mooi dat er in het onderzoek ook is gekeken hoe gezondheid en werk samenhangen. Daar is lang te weinig oog voor geweest. Dankzij dit programma krijgen werkgevers bovendien tools aangereikt die hen kunnen helpen bij het ondersteunen van vrouwen op de arbeidsmarkt.’

Interventies en tools

Bij het ontwikkelen en uittesten van concrete interventies in de living labs, hanteren de onderzoekers een fix the system-benadering. In plaats van een fix the women-benadering. ‘We richten ons dus op de brede context: werkgevers, partners, belangenorganisaties, gemeenten, kinderopvang, scholen’, verduidelijkt Derks. ‘In een overkoepelend project schalen we de werkende interventies op.’

Anderen kunnen met de resultaten aan de slag. ‘We hebben bijvoorbeeld ontdekt dat er meer vrouwen op een vacature reageren als in de tekst staat dat de functie veel flexibiliteit biedt in het bepalen van werktijden en werkplek’, zegt Van der Lippe. ‘En wil je als werkgever vrouwen die instromen vanuit de bijstand goed laten landen op de werkvloer? Zorg dan dat zij veel support krijgen van hun leidinggevende.’ Derks vult aan: ‘Voor (heteroseksuele) koppels die hun eerste kindje verwachten zijn er gesprekstools beschikbaar. Deze helpen bij het bespreekbaar maken van verwachtingen – wie gaat wat doen na de geboorte – waardoor partners werk en zorg gelijker gaan verdelen.’

Vervolg

Het programma ging van start in september 2022 en duurt 4 jaar. Van der Lippe: ‘Het is inmiddels klip-en-klaar dat het aantal economisch zelfstandige vrouwen groeit. Maar we zijn er nog lang niet.’ Derks: ‘We hopen dus dat het programma een vervolg krijgt!’ ←

↑