ZonMw

Thema artikel

Thema artikel

 

6 vragen over

de kansen van AI in de zorg

Kunstmatige intelligentie belooft de kwaliteit van zorg te verbeteren, kosten te besparen en nieuwe behandelingen sneller te ontwikkelen. Hoe kunnen we deze kansen echt benutten en wat is de rol van ZonMw? Pieter Jeekel en Hubert Friederich over de mogelijkheden en risico’s van AI in de zorgsector. 

Tekst: Jasper Enklaar  ¦ Beeld: Curve Mags & More

Ze kennen elkaar: Hubert Friederich, strategisch adviseur medische technologie, innovatie en digitale zorg van ZonMw en Pieter Jeekel, voorzitter van de werkgroep Gezondheid en Zorg van de Nederlandse AI Coalitie. Zo is Pieter voorzitter van de begeleidingscommissie van het AI-Signalement van ZonMw, waar Hubert de laatste hand aan legt. Beiden zijn goed ingewijd in deze technologie en de belofte die het heeft voor de zorg. Aan hen zijn vragen over AI in de zorg aan het goede adres. ↑

1

Wat is de belofte van AI in de zorg? Wat kunnen we ermee?

Pieter Jeekel: ‘AI is een containerbegrip met vele onderdelen. Er gebeurt ontzettend veel. In de ouderenzorg heeft het effect op de administratie en helpt het om mensen met dementie beter te kunnen begeleiden of monitoren. Bij de ontwikkeling van geneesmiddelen kijken we of we het ontwikkeltraject kunnen verkorten van 15 naar 7 jaar. Je zal zien dat we AI-companions krijgen, waardoor zorgverleners en patiënten gaan beschikken over veel meer en betere informatie. In de ggz heb je prachtige oplossingen voor het voorspellen van angstaanvallen. Andere oplossingen helpen te voorspellen of iemand sneller van de IC af kan. Er zijn dus vele mogelijkheden.’

‘In het regeerakkoord geeft het kabinet aan AI te willen inzetten om de administratielast terug te brengen. Kunstmatige intelligentie biedt genoeg ondersteuning voor administratieve taken. Voordat de patiënt binnenkomt, hoef je niet alles eerst op te zoeken. Het staat allemaal in één keer klaar. Je kunt gelijk met de patiënt aan de slag. Dat gaat echt helpen om in gesprek te gaan en die computer ergens anders neer te zetten. Zo’n gesprek wordt automatisch opgenomen. Je hoeft niets meer over te tikken en alles wordt automatisch op de juiste plek geregistreerd. Daarna komt er in lekentaal een brief voor de patiënt. Die moet je natuurlijk wel even checken, maar je hoeft het allemaal niet meer op te schrijven. Dit zijn overigens oplossingen die nu al op de markt zijn.’ ↑

Is het mogelijk om met AI de personeelskrapte tegen te gaan?

Pieter Jeekel: ‘Je kunt AI inzetten om de administratielast te verminderen. Dat is prettig is voor zorgverleners en helpt bij personeelskrapte. Met AI kun je processen verbeteren, zodat die processen efficiënter worden en we dus meer tijd over hebben voor de patiënt. AI kan zo helpen het werk efficiënter te doen. Wellicht kan het ook sommige taken zelf doen, uiteraard onder supervisie van de zorgverlener. Ook is het interessant om te kijken of AI naast het weghalen van het ‘saaie’ werk, het werk ook leuker kan maken, zodat minder mensen de zorg verlaten en de zorg aantrekkelijker wordt.’ ↑

2

3

Welke doorbraken zijn nodig om AI daadwerkelijk te gebruiken?

Pieter Jeekel: ‘Er zijn 3 belangrijke hobbels. Ten eerste de regelgeving, zoals de MDR, de Europese verordening voor medische hulpmiddelen, en de AI Act. Op dat gebied moeten we samenwerken met het ministerie van VWS, met Zorgverzekeraars Nederland en met vele andere partijen. Dan is er de betrouwbaarheid en de kwaliteit van de data, voor AI heel belangrijk. Daarbij moeten partijen zoals Health RI, CumuluZ en de Stichting Dutch Hospital Data betrokken worden. En het derde punt is of de zorgorganisaties er klaar voor zijn. Hoe goed zijn professionals in de zorg hierin opgeleid? Hoe goed zijn ze geïnformeerd? Welke samenwerking tussen instanties is nodig om dit neer te zetten? Om dat in kaart te brengen heb je de zorgkoepels nodig en de zorgorganisaties zelf. Om al die hobbels te nemen en AI verder te brengen, moeten veel meer partijen gaan samenwerken om de AI-zorgnetwerken goed te ondersteunen. Iedereen is er wel mee bezig, maar op dit moment nogal versnipperd. Het is cruciaal dat we dit samen doen, want geen enkele partij kan dit in zijn eentje.’

‘Dit werkt alleen als we het samen met de professionals in de zorg en de patiënten doen. Zij moeten kijken welke problemen ze willen oplossen en op welke manier ze dat willen doen. Er zijn afspraken nodig met professionals over expertise-opbouw en het selecteren en implementeren van toepassingen. Dat moeten we nu al gaan doen. Niet alleen voor de ziekenhuiszorg, maar ook voor de eerste lijn, ouderenzorg en ggz, die vaak zelf niet voldoende innovatiekracht hebben. Samenwerking en ondersteuning is cruciaal. Bij die ondersteuning moet ook ZonMw een rol spelen. Het is prachtig dat het AI-signalement er komt. Daarmee kunnen we veel beter kijken waar de kennishiaten zitten en waar we op moeten inzetten om dit verder te brengen.’ ↑

FAIR in, FAIR out

Goed datamanagement is een vast onderdeel van ieder project van ZonMw. Door de FAIR-principes (Findable, Accessible, Interoperable en Reusable) toe te passen, worden data bruikbaar voor mensen én voor computers. Een andere uitleg van ‘FAIR’ is dat het staat voor ‘Fully AI Ready’, oftewel, de computer weet wat er mee mag en kan.

🚮 Garbage in - Garbage out?
🚯 Nee!
✔️ FAIR in - FAIR out!

Datakwaliteit is cruciaal voor AI. AI-modellen zijn ontworpen om gegevens te verwerken en beslissingen te nemen op basis van gegevens, daarom is de kwaliteit van gegevens van cruciaal belang voor de nauwkeurigheid en betrouwbaarheid van het model. Er is hierbij een gezegde in AI: ‘garbage in, garbage out’. Wanneer je je model traint op slechte gegevens, zal het slechte resultaten produceren. Daarom streven wij ernaar om FAIR data te produceren, zodat we het nieuwe motto creëren; ‘FAIR in, FAIR out’.

4

Welke kennis is nodig om tot doorbraken te komen met AI? 

Hubert Friederich: ‘Als ZonMw willen wij vraagstukken oplossen met kennisontwikkeling. Iedereen heeft het over AI, maar wij willen duiding geven aan het onderwerp: waarom is AI belangrijk? Het gaat om weten, willen en kunnen. Op die 3 domeinen vergaren wij kennis, maken we kennis toepasbaar en openbaar.’

‘Ten eerste gaat het om kennisontwikkeling: weten we genoeg van de technologie, kunnen we de kansen en de risico’s goed inschatten? Wat kan AI wel, wat kan het niet? Daarnaast gaat het ook om willen: is er genoeg overtuiging om te veranderen, kunnen we AI vertrouwen en accepteren we de risico’s? Ten slotte gaat het om kunnen: hoe gaan we AI praktisch en schaalbaar maken? Hoe integreren we het in bestaande zorgprocessen. En: hoe kan AI het leven van een zorgprofessional, een patiënt of een cliënt aangenamer maken?’

‘We hebben ook kennis van randvoorwaarden nodig: zijn al die voorwaarden duidelijk of hebben we daar meer informatie over nodig? Bijvoorbeeld over databeschikbaarheid en databetrouwbaarheid, maar ook over het bekostigingssysteem om AI te stimuleren. Wij kunnen die kennis ontsluiten om deze transformatie te ondersteunen.’ ↑

4

‘Iedereen is er wel mee bezig, maar op dit moment nogal versnipperd. Het is cruciaal dat we dit samen doen, want geen enkele partij kan dit in zijn eentje.’

5

Hoe draagt ZonMw hieraan bij? 

Hubert Friederich: ‘Op al die elementen – het weten, willen en kunnen – zitten kennisvragen. Als één van die elementen ontbreekt – als je niet weet wat de randvoorwaarden zijn of als er onvoldoende kennis aanwezig is om het toepasbaar te maken of het te faciliteren – dan gaat het niet werken.’

‘Ik zie ZonMw daarbij als een verbinder van partijen. Want er zijn verschillende doelgroepen die je kunt mobiliseren om kennis te vergaren. Vanuit zorgprofessionals en -organisaties, vanuit de burger, vanuit kennisinstellingen. Daar halen we de kennis op. Ik zie ons in een rol van coördinator om de samenwerking te stimuleren tussen alle relevante partijen, om de krachten te bundelen voor opschaling. We ontsluiten de kennis die in het veld en bij de experts zelf zit. Een goed voorbeeld daarvan is ons aankomende AI-signalement over de potentie van AI, zowel in het verbeterpotentieel als in het wegnemen van administratielasten.’  ↑

6

Wat is een voorbeeld van de rol die ZonMw nu al speelt?

Hubert Friederich: ‘Naast het AI-signalement illustreert een project, dat we hebben gesubsidieerd, mooi onze rol. Het gaat om een initiatief van de Patiëntenfederatie Nederland en Hogeschool Utrecht dat AI-toepassingen in de zorg toetst op ethische aspecten. Het gaat over hoe ver gaan we met AI. En welke ethische grenzen we mogelijk overschrijden of in acht houden. Een methodiek om dat gemakkelijk te toetsen aan criteria, wetten en regelgeving, is erg belangrijk.’

‘Nog een voorbeeld waar we subsidieverstrekker zijn, is het FORSEE-project voor videomonitoring op verpleegafdelingen (zie: Reportage). Het gaat om een slimme camera die hartslag, ademhaling, temperatuur en beweging registreert. Op basis van deze metingen wordt voorspeld of de gezondheid van de patiënt plotseling achteruitgaat.’

‘Verder geven we ondersteuning aan allerlei regionale en lokale AI-initiatieven. Zo ondersteunen we MDR-certificering en spelen we een coördinerende rol in het platform Zorg voor innoveren. Wij hebben niet de ambitie dat we de wereld gaan veranderen, maar wij kunnen wel AI als veranderende kracht aanjagen.’ ←

↑

6

Meer weten over ZonMw en kunstmatige intelligentie?

Op de website van ZonMw is een aparte pagina gewijd aan AI.

 ↑

 

Arrow-prev Arrow-next