Geneesmiddelen

Ongeveer 1 op de 5 zwangere vrouwen heeft psychische klachten. Vaak durven zij hier niet over te praten, ook niet met een zorgverlener. Zwanger zijn is toch prachtig? Nina Molenaar, die antidepressivagebruik tijdens de zwangerschap onderzocht, wil het stigma doorbreken. Er komt een boek voor vrouwen: wat kun je doen als die wolk tóch niet zo roze blijkt?

Tekst: Marc van Bijsterveldt ¦ Beeld: ANP

‘Zwangerschap en psychische klachten, dat thema is echt een ondergeschoven kindje. Terwijl dergelijke klachten rond de zwangerschap vaak voorkomen: maar liefst 1 op de 5 vrouwen heeft ze, soms in zeer ernstige mate. Met jaarlijks 170.000 geboortes in Nederland, heb je het al snel over zo’n 34.000 vrouwen per jaar.’ Dat zegt Nina Molenaar, die promoveerde op het wel of niet afbouwen van antidepressiva tijdens de zwangerschap. Als postdoc verdiepte ze haar kennis rond zwangerschapspsychiatrie verder in Amerika. Bijna iedereen heeft weleens gehoord van postpartum (of postnatale) depressie in de maanden na de bevalling. Maar over andere psychische klachten weten mensen meestal weinig. Soms hebben vrouwen ze al, soms ontstaan de problemen tijdens of na de zwangerschap. Denk bijvoorbeeld aan depressie, extreme angst over het welzijn van je kind, of stressklachten na een heftige bevalling.

Onwetendheid en stigma’s

‘Helaas gaat deze onwetendheid vaak hand in hand met stigmatisering’, aldus Molenaar. Nog altijd worden mentale problemen volgens haar een beetje afgedaan als een persoonlijke zwakte. Bij zwangerschap komt daar nog bij dat je gewoon blij ‘hoort’ te zijn als er een kindje aankomt. ‘Gefeliciteerd, en geniet er maar lekker van in je coconnetje,’ horen vrouwen dan. Maar voor veel aanstaande moeders voelt dat coconnetje helemaal niet zo fijn. Molenaar: ‘Ik zeg altijd tegen een zwangere vrouw: gefeliciteerd én succes, want het kan ook lastig zijn. Dus als er wat is, praat er dan vooral over.’ ‘Het probleem,’ vervolgt ze, ‘is dat de meeste zorgverleners best weet hebben van die 1 op de 5, maar het in hun praktijk zelf tóch niet zo ervaren.

Stoppen met antidepressiva?

Voor haar promotieonderzoek, onderdeel van een langlopende studie van het Erasmus Medisch Centrum (MC) (zie kader, red.), dook Molenaar in de problematiek van depressie en angstklachten tijdens de zwangerschap. Zo’n 2 tot 3% van deze vrouwen gebruikt antidepressiva om hun klachten te bestrijden. Volgens Molenaar zijn er geen aanwijzingen voor ernstige risico’s voor het ongeboren kind, maar in de media duiken er af en toe toch verhalen over op. ‘Sommige zwangere vrouwen vragen zich daarom af of ze niet beter kunnen stoppen.

Tegelijkertijd brengt het stoppen met antidepressiva ook risico’s met zich mee, waaronder een terugval,’ vervolgt ze. ‘Er zijn aanwijzingen dat kinderen van moeders met onbehandelde depressies vaker te vroeg worden geboren. Of later zelf depressies of angstklachten krijgen. Er kunnen dus juist ook redenen zijn door te gaan met antidepressiva.’

Gezamenlijke beslissing

In haar onderzoek maakte Molenaar een vergelijking tussen doorgaan en begeleid afbouwen in combinatie met een cognitieve therapie die terugval voorkomt. ‘Omdat het een kleine studie is, hebben we niet kunnen aantonen of afbouwen in combinatie met terugvalpreventie beter of minder goed werkt dan doorgaan met de medicatie. In de richtlijn stond al geen voorkeur voor doorgaan of afbouwen, en dat blijft ook zo. Wel kunnen we behandelaars nu een aanpak bieden als een zwangere vrouw liever wil afbouwen. Verloskundigen of gynaecologen vinden in onze studie handvatten voor een goede gezamenlijke beslissing als een vrouw hierover vragen heeft.’

Zorgvuldig afwegen

Omdat er geen duidelijke (medische) voorkeur bestaat, is het voor deze vrouwen des te relevanter om samen met de zorgverlener een goede afweging te maken. Molenaar: ‘Bespreek zorgvuldig de psychiatrische aandoening en waarmee rekening moet worden gehouden bij het wel of niet aangaan van een bepaalde behandeling. Bij antidepressiva is het de afweging van de mogelijke gevolgen van onbehandeld blijven tegenover de eventuele bijwerkingen van de medicatie.’

Wetenschap behapbaar maken

Molenaar heeft samen met voormalig Erasmus-collega Babette Bais een populairwetenschappelijk boek geschreven dat naar verwachting nog in 2025 uitkomt. ‘Het gaat over uiteenlopende mentale problemen rondom de zwangerschap. We willen de wetenschappelijke kennis hierover behapbaar maken, inclusief die uit ons onderzoek. Het is een publieksboek, maar wel gebaseerd op gedegen studies,’ licht Molenaar toe. Het is ingedeeld naar psychiatrische aandoening, met per hoofdstuk een screeningsvragenlijst die helpt om symptomen te herkennen. Er staan praktische tips in en ervaringsverhalen, ook van partners van zwangere vrouwen. Plus ‘wetenschappelijke intermezzo’s’ die nog dieper op een aandoening ingaan. Molenaar: ‘Het begint ermee dat je als vrouw überhaupt over psychische problemen durft te praten. Met ons boek zeggen we: jij bent niet de enige met dit soort klachten! Meer kennis en begrip zijn hard nodig. Bij de algemene bevolking én bij zorgverleners.’ ←