Van wetenschap naar praktijk
De Krachten Gebundeld is een schoolvoorbeeld
ZonMw faciliteert en organiseert onderzoek voor betere zorg en gezondheid. Maar de kennis die dat oplevert, is pas echt interessant als de praktijk er iets mee doet. Een project dat er op dat vlak uitspringt, is ‘De Krachten Gebundeld’. Mensen met een verstandelijke beperking gezonder te helpen leven, dat was het doel. De producten die hiervoor werden ontwikkeld, vonden hun weg naar 2 keer zo veel organisaties als verwacht. Implementatie geslaagd!
Tekst: Martine de Wit ¦ Fotografie: Paula van Driesten
Zorginstelling ’s Heeren Loo werkte mee aan het project. Jeffrey Tahitu is daar zorgmanager en vertelt over de vliegende start: ‘Onze fysiotherapeut Marije Bunskoek hoorde van het onderzoek en ging daarmee eerst naar de teams. Wilden zij hieraan meewerken? Pas nadat de teams interesse toonden, kwam Marije naar mij. Die volgorde was perfect. Als medewerkers achter een project staan, heb je de helft al gewonnen.’
Op basis van behoeften
‘We stelden echt de behoeften van medewerkers en bewoners centraal,’ vertelt Annelies Overwijk die haar promotieonderzoek rond dit projct deed met Kristel Vlot-Van Anrooij. ‘We ontwikkelden een leertraject bestaande uit een e-learning en teambijeenkomsten, en een omgevingsscan. Natuurlijk hebben die allemaal een stevige wetenschappelijke onderbouwing. Maar hun kracht is dat ze zijn samengesteld op basis van behoeften van medewerkers, cliënten en cliëntvertegenwoordigers. Met de omgevingsscan kun je inzichtelijk maken welke rol de omgeving speelt in de leefstijl. Is het bijvoorbeeld makkelijk om even naar buiten te gaan? En zo niet, hoe kan dat veranderen? Bij het bepalen van relevante omgevingsfactoren keken we wat medewerkers en bewoners belangrijk vinden. Daarnaast bekeek ik de leerbehoeften van medewerkers. Zij gaven bijvoorbeeld aan dat ze het moeilijk vonden bewoners te motiveren. Daarom namen we motivatietechnieken op in het leertraject.’
‘Bij ons zijn de chips en pinda's vervangen door snackworteltjes met een lekker gezond dipsausje’
Veel ruimte voor gesprek
De teambijeenkomsten bleken een groot succes. ‘Collega’s die de bijeenkomsten zouden begeleiden, kregen een speciale train-de-trainer-handleiding,’ vertelt Jeffrey. ‘Zo waren ze goed voorbereid. Ze konden ons volop informeren over de thema’s en lieten vooral veel ruimte voor gesprek. Wat vinden we belangrijk als het gaat om gezonde voeding en beweging? Ik hecht bijvoorbeeld belang aan zelf koken. Zo ontstond het idee om af te stappen van de kant-en-klaarmaaltijden en in plaats daarvan met bewoners de keuken in te gaan. Iemand anders vertelde dat ze graag danst met bewoners. Daar werden veel collega’s enthousiast van: dat gingen zij ook doen! We toetsten onze ideeën steeds aan de bewoners: zij mochten aangeven wat ze ervan vonden.’
Plan, do, check, act
Voor een gestructureerde invoering van ‘De Krachten Gebundeld’, werd gewerkt met de PDCA-cyclus: plan, do, check, act. ‘Vooral die eerste stap is belangrijk,’ weet Annelies. ‘Mensen in de zorg zijn echte doeners, die beginnen het liefst met de tweede stap. Maar een stapje terug is essentieel: wat kunnen we met de producten? Wat willen we bereiken, waarom en wanneer? Als je het doel helder hebt, kun je het proces beter inrichten.’
Tijdens de implementatie werd ook de ‘check’ goed bijgehouden: wat gaat goed en wat is lastig? En natuurlijk: hoe komt dat? Deze informatie werd verzameld in een procesrapportage die later werd gedeeld met nieuwe organisaties die met ‘De Krachten Gebundeld’ aan de slag gingen. Zij konden daardoor om valkuilen heenlopen.
Houd vast!
De laatste stap is natuurlijk inbedden, de aandacht voor leefstijl vasthouden. ‘Daar besteden we in zowel het leertraject als de omgevingsscan aandacht aan,’ vertelt Annelies. ‘Aan de omgevingsscan is een actieplan gekoppeld, waar ook tips in staan. Daarnaast vragen we teams zelf na te denken: wat werkt voor jullie? Zo zijn er teams die leefstijldoelen in de zorgplannen van cliënten opnemen. Bij andere teams bewaakt een vaste medewerker de voortgang en continuïteit.’ Jeffrey: ‘Wij hebben een medewerker die in de gaten houdt of de boodschappenlijst gezond blijft. En zij houdt ons scherp op onze doelen vanuit de omgevingsscan. We willen belemmerende factoren steeds verder verminderen.’
Telkens even herinneren
Communicatie speelde een belangrijke rol in de implementatie. Zo werden geïnteresseerden tijdens het project via Facebook op de hoogte gehouden. Daarna volgden posters om medewerkers en bewoners aan het thema te (blijven) herinneren. Voor een goede verspreiding naar andere locaties en organisaties werkten sociale media goed.
De bewustwording stijgt
Wat heeft al die jaren ‘De Krachten Gebundeld’ opgeleverd? Annelies: ‘We zien bij medewerkers een positievere houding ten opzichte van een gezonde leefstijl en er wordt gezonder gegeten.’ Jeffrey: ‘Bij ons zijn de chips en pinda’s vervangen door snackworteltjes met een lekker gezond dipsausje. Je ziet sommige bewoners écht afvallen en sowieso de bewustwording stijgen. Bovendien hebben we nu een vaste discoavond en de duofiets wordt steeds vaker uit de schuur gehaald.’
Meer informatie
Iedereen kan zelfstandig aan de slag dankzij dekrachtengebundeld.nl. Je vindt hier de omgevingsscan, e-learning, handleidingen voor teambijeenkomsten, handige job-aids en de procesrapportage van het implementatieproces. ←