Living labs Sport & Bewegen

Nederland telt 33 living labs Sport en Bewegen. Professionals, organisaties en burgers zoeken daarin nieuwe wegen om mensen in beweging te krijgen. Een netwerk van living labs, ondersteund door ZonMw, zorgt ervoor dat zij hun kennis delen, van elkaar leren en successen vieren.

Tekst: Tjitske Lingsma

Heel lang is top-down geprobeerd om mensen te laten bewegen. Dat is niet altijd even goed gelukt. De living labs Sport en Bewegen proberen dit op andere manieren te doen. Zij werken van onderop onder regie van een labregisseur. Deze werkt vaak bij  een gemeente of hogeschool en coördineert, verbindt, coacht en faciliteert het living lab. 

Vollenhove in Beweging

Wat een living lab Sport en Bewegen doet, is te zien in Vollenhove, een veelkleurige en ook kwetsbare flatwijk in Zeist. Bij de voetbalkooi ontmoeten we Hans Goorhuis, programmamanager buurtaanpak Vollenhove Vooruit: ‘Mensen zijn aan het overleven. Als je het moeilijk hebt en in armoede leeft, dan is sporten en bewegen niet het eerste waar je aan denkt. Terwijl het juist dan belangrijk is om actief te zijn, te proberen de misère even achter je te laten en wat energie te krijgen. Living lab Vollenhove in Beweging (ViB) heeft als doel samen met bewoners en partijen te zorgen dat het een beweegvriendelijke wijk is, waar mensen kunnen ontmoeten, bewegen, sport en spel doen.’

Vorig jaar is de voetbalkooi vernieuwd. Op de grond ligt blauw kunstgras. Er staan twee kleine goals. Een stevig hekwerk houdt de ballen tegen. Vooraf hadden sommige mensen hun bedenkingen over een nieuwe voetbalkooi, want die zou zo kapot zijn. ‘Niets is minder waar’, aldus Goorhuis. ‘De jongeren zijn trots op hun voetbalkooi. Zij zien het echt als ‘hun’ voetbalkooi en zorgen er goed voor.’ 

Onderdeel van buurtaanpak

‘Aanvankelijk lukte het ons niet goed om de mensen voor wie we het doen, te bereiken’, zegt Goorhuis. Inmiddels slaagt ViB daar beter in. De reden dat het nu beter gaat dan voorheen is: verbinden. ViB is onderdeel van de buurtaanpak, waarin de gemeente, welzijnsorganisaties, opbouwwerk, sportief Zeist, het basisonderwijs en middelbare scholen samenwerken. ‘We hebben een wijkambassadeur die op zoek ging naar contacten om mensen met elkaar te verbinden. Het onderlinge vertrouwen en de openheid groeien. Het lukt nu beter de doelgroep te bereiken en de activiteiten hebben een betere kans van slagen. Alles versterkt elkaar.’

Elke week is er een wandelclubje. ‘Het is een heel gevarieerde groep. Er wandelen mensen mee voor wie 500 meter al een hele afstand is. Anderen hebben psychische pro­blemen. Soms doen wat minder mensen mee, maar dan opeens wandelt er een hele groep’, vertelt Goorhuis.

Ook FC Vollenhove is een succes. ‘Jongeren hebben de sportclub samen met de jongerenwerker en sportcoach bedacht. Als het goed weer is, voetballen ze buiten op het veld, maar anders gaan ze naar de sporthal. Ze doen ook andere sporten. Het is een gemêleerde groep van jongeren, waarbij de meesten uit de wijk komen.’ ViB biedt ook ­andere activiteiten. Zo geeft een wijkbewoner lessen ­bootcamp. ‘Nu richten we ons op de naschoolse opvang  om kinderen meer in beweging te krijgen.’

Succesjes vieren

ViB werkt samen met Ard Sprinkhuizen, senior onder­zoeker op het gebied van professionalisering van sociaal werk aan de Hogeschool Utrecht. ‘Hij ondersteunt ons met zijn kennis en zet zaken in perspectief’, legt Goorhuis uit. Sprinkhuizen doet ook onderzoek voor ViB, zoals naar de beweegbehoeften van kinderen van 3 tot 5 jaar en de rol van ouders.

ViB staat nog aan het begin. ‘Je brengt mensen in beweging die voorheen niets deden. Het gaat zeker niet vanzelf. Je moet echt volhouden en de kleine succesjes vieren’, zegt Goorhuis. Maar er zitten nog veel te veel kinderen binnen. ‘Vooral meisjes. We willen kijken hoe we hen naar buiten krijgen.’

Aanjagers

Sanne Cobussen, docent en onderzoeker bij het expertise­team Sporteconomie en Strategisch Sportmanagement van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN) was in het verleden ook labregisseur bij het living lab Sport en Bewegen Lingewaard. Dit droeg met 3 vitale sportparken bij aan het vergroten van de leefbaarheid in 3 dorpen onder de rook van Arnhem.

Tegenwoordig zet zij zich in om de kennisdeling en samenwerking tussen de diverse labs te vergroten. Zo schreef ze in opdracht van ZonMw een handreiking voor living labs. En is ze, sinds een half jaar, samen met haar HAN-collega Tom Naberink aanjager van het netwerk voor de labregisseurs. Aan hen reiken ze kennis aan voor het opzetten, uitbreiden en borgen van een living lab.

Ze bieden hulp bij het vinden van oplossingen en zorgen ervoor dat nieuwe kennis vanuit andere sectoren gebruikt kan worden. ‘Het is mooi om als lab te durven experimenteren. Om gewoon dingen te doen en te ontdekken wat goed en niet goed uitpakt. Maar de labs hebben daar wel hulp bij nodig’, zegt Cobussen. ‘Zo heb ik tijdens mijn periode bij living lab Lingewaard veel gehad aan het netwerk, waarin we lief en leed konden delen. Het is niet altijd gemakkelijk om regisseur van een living lab te zijn. Het kan taai en complex zijn. Dan is het fijn te horen dat je niet de enige bent die met kwesties worstelt.’

Wijksafari

Op 3 concrete manieren biedt het netwerk ondersteuning. Eenmaal per maand organiseren de aanjagers een ‘Walk&Talk’, waarbij een expert vertelt over een specifiek vraagstuk. ‘Je kunt live meeluisteren, maar we maken er ook een podcast van’, zegt Cobussen. Daarnaast bieden de aanjagers alle labregisseurs elke twee maanden een mogelijkheid voor intervisie. Ten slotte zijn er de studiereizen, zoals recent naar Amsterdam.

De laatste Walk &Talk ging over hoe regisseurs op een goede manier studenten kunnen inzetten, bijvoorbeeld als ze onderzoek in een buurt gaan doen. ‘Zorgvuldigheid is geboden. Al is het maar omdat je wilt voorkomen dat horden studenten op een soort wijk­safari gaan.’

Ze hoopt dat de living labs Sport en Bewegen bijdragen aan het tegengaan van beweegarmoede. ‘Samen kunnen we jongeren of mensen met een lichamelijke of psychische aandoening helpen bij het vinden en creëren van passend beweegaanbod en kinderen leren om goed te bewegen. Zeker ook in wijken waar mensen niet alleen korter leven, maar ook korter in goede gezondheid leven moeten we beweegarmoede tegengaan. Het is mooi dat we verantwoordelijkheid nemen om samen het verschil te maken’, zegt Cobussen.

Goorhuis van living lab ViB maakte vorig jaar kennis met het netwerk. Dat is goed bevallen. ‘Ik was verrast te horen wat het allemaal te bieden heeft’, zegt hij. ‘Binnenkort gaan we op studiereis naar een living lab in Den Haag Zuid-West om ook van hen te leren.’

Maatwerk

‘Wat het uniek maakt, is dat dit een netwerk is van lokale living labs die elkaar helpen’, vertelt Martine Hoofwijk, ZonMw-programmamanager. ‘Er is niet een standaard aanpak voor de living labs. De labs hebben allemaal een unieke werkwijze want het is maatwerk. Dan is het handig als je tips en tricks van mensen uit andere labs kunt krijgen, en dat kan heel makkelijk in dit netwerk’. Ze is enthousiast over hoe het platform uitpakt. ‘Regisseurs zijn vaak als enige van hun organisatie, zoals een gemeente, aan een lab verbonden. Bij het netwerk vind je altijd aansluiting.’ Het is een breed netwerk met labs voor verschillende doelgroepen. Sommige labs zijn net begonnen, anderen bestaan langer. ‘Het is fijn om van anderen te horen hoe ze problemen hebben aangepakt. Het geeft energie. Het is mooi om succes te delen en bij te dragen aan het resultaat.’ ←