‘Mijn patiënten dachten: zij gaat ook voor mij vechten’
Wanda de Kanter heeft haar spreekkamer verruild voor zalen in het hele land. Daar pleit ze voor vergaande wettelijke maatregelen die roken en ander ongezond gedrag voorkomen. ‘Ik dacht: straks vinden ze mij een bitch, maar dat was helemaal niet zo.’
Tekst: Joost Bijlsma ¦ Beeld: Hans Tak
‘Wij hebben onze idealen en zijn een waanzinnig sterke beroepsgroep. Vergis je niet: wij doen er echt toe in Den Haag.’ Die woorden spreekt Wanda de Kanter afgelopen september tijdens het Groene Zorg Festival in Delft. Zij wil op deze manier de jonge duurzame zorgbeweging motiveren om als burger constructief actie te voeren en te lobbyen voor preventie. De Kanter spreekt uit ervaring. Zij probeert als activist te voorkomen dat mensen verslaafd raken aan roken of vapen. Daarbij schroomt ze niet om keihard stelling te nemen tegen de tabaksindustrie. Ze weet wat er op het spel staat. Ruim de helft van alle rokers sterft door het roken, aldus cijfers van het RIVM. Als longarts zag ze patiënten ernstig lijden en sterven, terwijl dit grotendeels vermijdbaar was geweest door preventie.
Naming & shaming
Het zaadje voor haar activisme werd geplant door haar dochter in 2007. ‘Zij betrapte mij op het roken van een sigaret. Ze vroeg: “Wat ben jij aan het doen? Wil jij mijn moeder niet zijn?” Dat was voor mij reden om te stoppen.’ Maar De Kanter merkte hoe lastig dit was en zocht zelf naar de beste manier om te stoppen. In 2008 schreef ze, met collega-longarts Pauline Dekker, het op wetenschappelijke kennis gebaseerde zelfhulpboek Nederland stopt met roken. Twee jaar later volgde Motiveren kun je leren. Dit gaat over hoe zorgprofessionals patiënten kunnen helpen met stoppen. Deze kennis brachten ze zelf ook in de praktijk in de door hen opgerichte Rookstoppoli in het Rode Kruis Ziekenhuis in Beverwijk. En De Kanter en Dekker lieten het niet bij het helpen van rokers met stoppen. Ze wilden het probleem ook bij de wortel aanpakken. Hun echte activisme startte in 2009 met het oprichten van de stichting Rookpreventie Jeugd, waarmee ze zich verzetten tegen het verslaafd raken van jongeren. Vier jaar later richtten ze nog TabakNee.nl op, een website die de tabakslobby bestrijdt via naming & shaming.
Altijd-aan-bestaan
De Kanter leidt, sinds ze is gestart als full time-activist, naar eigen zeggen een ‘altijd-aan-bestaan’. Ze toert door het hele land voor haar burgerlobby, met interviews en lezingen. Ze deed zelfs een TED-talk vanuit een doodskist. In het begin twijfelde ze weleens over de harde kant van het activisme. ‘Toen ik in 2013 als arts overstapte naar het Antoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis vroeg ik mij af: komen patiënten straks nog wel naar mij toe? Als arts wordt van je verwacht dat je lief bent voor patiënten. Ik dacht: straks vinden ze mij vanwege dat activisme een naar mens of een bitch, maar dat was helemaal niet zo. Patiënten dachten: zij gaat ook voor mij vechten!’ Geleidelijk aan verschoof het accent steeds meer van het artsenvak naar het activisme. Na dertig jaar dienst stopte De Kanter in 2021 volledig met haar werkzaamheden als longarts bij het Antoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis. Ze heeft daar nog wel een nul-aanstelling als preventie-boegbeeld, zoals ze het zelf noemt.
‘Als we iets willen doen tegen de oplopende zorgkosten en personeelstekorten, moeten we serieus aan de slag met preventie.’
Duurzaamste zorg
De Kanter wil andere zorgprofessionals inspireren om ook in actie te komen. Ze gelooft dat artsen en verpleegkundigen het verschil kunnen maken. ‘Als arts ben je, vind ik, verplicht om ook iets te doen aan problemen die in de maatschappij spelen. Als deze problemen de grote oorzaak van de ziekte zijn, dan moet je daar iets aan willen veranderen’, houdt ze haar gehoor in Delft voor. ‘Wij hebben de kracht van de geloofwaardigheid van onze beroepsgroep. Wij doen er echt toe in Den Haag.’ Zorgprofessionals zijn bovendien vaak extra gemotiveerd om in actie te komen, omdat zij zien wat ongezond gedrag met hun patiënten doet. De Kanter hoopt dat het tot zorgprofessionals doordringt dat de duurzaamste zorg de zorg is die je niet hoeft te verlenen. ‘Zeventig procent van de curatieve zorgkosten heeft te maken met gedrag. Als we iets willen doen tegen de oplopende zorgkosten en personeelstekorten, moeten we serieus aan de slag met preventie. Als we dat niet doen, blijft het dweilen met de kraan open. Dan blijft de zorgvraag steeds verder oplopen.’
Manifest Nicotinee
De Kanter ijvert voor harde wettelijke gezondheidsdoelen waar het kabinet op kan worden afgerekend: minder rokers, minder mensen met obesitas of kleinere gezondheidsverschillen. Die doelen kun je in haar ogen het beste bereiken met wettelijke maatregelen. Reden waarom ze het manifest Nicotinee promoot. De ondertekenaars hiervan willen een verkoopverbod voor nicotinehoudende producten aan kinderen geboren op of na 1 januari 2012. Er staan nu al ruim 25.000 handtekeningen onder dit burgerinitiatief, ondersteunt door de Koninklijke Nederlandsche Maatschappij tot bevordering der Geneeskunst (KNMG). ‘Als je iets wilt, zoals een rookvrije generatie, is de wettelijke weg het effectiefst.’ Volgens De Kanter laat de Urgenda-klimaatrechtszaak dit zien. ‘In wet- en regelgeving vastgelegde afspraken maken daar het verschil. Het mooie bij de Urgenda-zaak was dat we Parijs-akkoorden hebben, waarin staat dat je niet meer dan zoveel CO2 mag uitstoten. Op gezondheid is er niks afgesproken. Nog niks.’
Polderen aan preventietafels
Als het aan De Kanter ligt verandert dat snel. ‘Laten we stoppen met het polderen met de verantwoordelijke industrie aan preventietafels.’ Ze zou het toejuichen als ZonMw zich, in navolging van de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving en de KNMG, hard maakt voor wettelijke gezondheidsdoelen. Ze vindt ook dat veel meer overheidsbudget structureel naar primaire preventie moet, uitgevoerd door publieke partijen. ‘Het preventiebeleid richt zich nu nog te veel op mensen die al ziek zijn en private partijen die dit als een markt zien. We moeten focussen op het zo vroeg mogelijk voorkomen van ziekte als gevolg van verkeerd gedrag. Een kind met obesitas laten afvallen is geen preventie. Begin al voordat kinderen worden geboren, tijdens de preconceptie, en investeer daarna in de eerste 1000 dagen van hun leven. Alles wat kinderen niet goed leren, dragen ze een leven lang met zich mee.’ ←
De omslag
van longarts naar activist
‘Mijn patiënten dachten: zij gaat ook voor mij vechten’
Wanda de Kanter heeft haar spreekkamer verruild voor zalen in het hele land. Daar pleit ze voor vergaande wettelijke maatregelen die roken en ander ongezond gedrag voorkomen. ‘Ik dacht: straks vinden ze mij een bitch, maar dat was helemaal niet zo.’
Tekst: Joost Bijlsma ¦ Beeld: Hans Tak
‘Wij hebben onze idealen en zijn een waanzinnig sterke beroepsgroep. Vergis je niet: wij doen er echt toe in Den Haag.’ Die woorden spreekt Wanda de Kanter afgelopen september tijdens het Groene Zorg Festival in Delft. Zij wil op deze manier de jonge duurzame zorgbeweging motiveren om als burger constructief actie te voeren en te lobbyen voor preventie. De Kanter spreekt uit ervaring. Zij probeert als activist te voorkomen dat mensen verslaafd raken aan roken of vapen. Daarbij schroomt ze niet om keihard stelling te nemen tegen de tabaksindustrie. Ze weet wat er op het spel staat. Ruim de helft van alle rokers sterft door het roken, aldus cijfers van het RIVM. Als longarts zag ze patiënten ernstig lijden en sterven, terwijl dit grotendeels vermijdbaar was geweest door preventie.
Naming & shaming
Het zaadje voor haar activisme werd geplant door haar dochter in 2007. ‘Zij betrapte mij op het roken van een sigaret. Ze vroeg: “Wat ben jij aan het doen? Wil jij mijn moeder niet zijn?” Dat was voor mij reden om te stoppen.’ Maar De Kanter merkte hoe lastig dit was en zocht zelf naar de beste manier om te stoppen. In 2008 schreef ze, met collega-longarts Pauline Dekker, het op wetenschappelijke kennis gebaseerde zelfhulpboek Nederland stopt met roken. Twee jaar later volgde Motiveren kun je leren. Dit gaat over hoe zorgprofessionals patiënten kunnen helpen met stoppen. Deze kennis brachten ze zelf ook in de praktijk in de door hen opgerichte Rookstoppoli in het Rode Kruis Ziekenhuis in Beverwijk. En De Kanter en Dekker lieten het niet bij het helpen van rokers met stoppen. Ze wilden het probleem ook bij de wortel aanpakken. Hun echte activisme startte in 2009 met het oprichten van de stichting Rookpreventie Jeugd, waarmee ze zich verzetten tegen het verslaafd raken van jongeren. Vier jaar later richtten ze nog TabakNee.nl op, een website die de tabakslobby bestrijdt via naming & shaming.
Altijd-aan-bestaan
De Kanter leidt, sinds ze is gestart als full time-activist, naar eigen zeggen een ‘altijd-aan-bestaan’. Ze toert door het hele land voor haar burgerlobby, met interviews en lezingen. Ze deed zelfs een TED-talk vanuit een doodskist. In het begin twijfelde ze weleens over de harde kant van het activisme. ‘Toen ik in 2013 als arts overstapte naar het Antoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis vroeg ik mij af: komen patiënten straks nog wel naar mij toe? Als arts wordt van je verwacht dat je lief bent voor patiënten. Ik dacht: straks vinden ze mij vanwege dat activisme een naar mens of een bitch, maar dat was helemaal niet zo. Patiënten dachten: zij gaat ook voor mij vechten!’ Geleidelijk aan verschoof het accent steeds meer van het artsenvak naar het activisme. Na dertig jaar dienst stopte De Kanter in 2021 volledig met haar werkzaamheden als longarts bij het Antoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis in 2021. Ze heeft daar nog wel een nul-aanstelling als preventie-boegbeeld, zoals ze het zelf noemt.
‘Als we iets willen doen tegen de oplopende zorgkosten en personeelstekorten, moeten we serieus aan de slag met preventie.’
Duurzaamste zorg
De Kanter wil andere zorgprofessionals inspireren om ook in actie te komen. Ze gelooft dat artsen en verpleegkundigen het verschil kunnen maken. ‘Als arts ben je, vind ik, verplicht om ook iets te doen aan problemen die in de maatschappij spelen. Als deze problemen de grote oorzaak van de ziekte zijn, dan moet je daar iets aan willen veranderen’, houdt ze haar gehoor in Delft voor. ‘Wij hebben de kracht van de geloofwaardigheid van onze beroepsgroep. Wij doen er echt toe in Den Haag.’ Zorgprofessionals zijn bovendien vaak extra gemotiveerd om in actie te komen, omdat zij zien wat ongezond gedrag met hun patiënten doet. De Kanter hoopt dat het tot zorgprofessionals doordringt dat de duurzaamste zorg de zorg is die je niet hoeft te verlenen. ‘Zeventig procent van de curatieve zorgkosten heeft te maken met gedrag. Als we iets willen doen tegen de oplopende zorgkosten en personeelstekorten, moeten we serieus aan de slag met preventie. Als we dat niet doen, blijft het dweilen met de kraan open. Dan blijft de zorgvraag steeds verder oplopen.’
Manifest Nicotinee
De Kanter ijvert voor harde wettelijke gezondheidsdoelen waar het kabinet op kan worden afgerekend: minder rokers, minder mensen met obesitas of kleinere gezondheidsverschillen. Die doelen kun je in haar ogen het beste bereiken met wettelijke maatregelen. Reden waarom ze het manifest Nicotinee promoot. De ondertekenaars hiervan willen een verkoopverbod voor nicotinehoudende producten aan kinderen geboren op of na 1 januari 2012. Er staan nu al ruim 25.000 handtekeningen onder dit burgerinitiatief, ondersteunt door de Koninklijke Nederlandsche Maatschappij tot bevordering der Geneeskunst (KNMG). ‘Als je iets wilt, zoals een rookvrije generatie, is de wettelijke weg het effectiefst.’ Volgens De Kanter laat de Urgenda-klimaatrechtszaak dit zien. ‘In wet- en regelgeving vastgelegde afspraken maken daar het verschil. Het mooie bij de Urgenda-zaak was dat we Parijs-akkoorden hebben, waarin staat dat je niet meer dan zoveel CO2 mag uitstoten. Op gezondheid is er niks afgesproken. Nog niks.’
Polderen aan preventietafels
Als het aan De Kanter ligt verandert dat snel. ‘Laten we stoppen met het polderen met de verantwoordelijke industrie aan preventietafels.’ Ze zou het toejuichen als ZonMw zich, in navolging van de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving en de KNMG, hard maakt voor wettelijke gezondheidsdoelen. Ze vindt ook dat veel meer overheidsbudget structureel naar primaire preventie moet, uitgevoerd door publieke partijen. ‘Het preventiebeleid richt zich nu nog te veel op mensen die al ziek zijn en private partijen die dit als een markt zien. We moeten focussen op het zo vroeg mogelijk voorkomen van ziekte als gevolg van verkeerd gedrag. Een kind met obesitas laten afvallen is geen preventie. Begin al voordat kinderen worden geboren, tijdens de preconceptie, en investeer daarna in de eerste 1000 dagen van hun leven. Alles wat kinderen niet goed leren, dragen ze een leven lang met zich mee.’ ←